گزارش سفر همدان نهاوند تویسرکان

گزارش سفر انجمن معلمان تاریخ

به استان همدان (نهاوند - تویسرکان)

شراره معتمدی

 

بیست و نهمین سفر انجمن

 

در تاریخ سه شنبه 25/4/98 بیست و نهمین سفر علمی و سیاحتی اعضای  انجمن تاریخ برای دومین بار به استان همدان با هدف بازدید از مکان های تاریخی شهرهای نهاوند و تویسرکان انجام گردید. آغاز حرکت سفر در ساعت 7 صبح با حضور حدود 40نفر از اعضای انجمن تاریخ شهرستان های تهران بود   در بین راه مسئولین محترم انجمن با انجام مسابقه عملی و فرهنگی و ارائه مطالب پیرامون مکان های مورد نظر جهت بازدید و جشن تیرگان و مراسم مخصوص به آن در نزد ایرانیان ......... سختی مسیرسفر را کوتاه و آسان نمودند .

اولین توقفگاه  فبل از رسیدن به مقصد در استان مرکزی شهر مشاهیر علم و ادب یعنی تفرش بود. مکان های بازدید شده :

 

امامزاده ابوالعلی

بین باغها و بستانها گنبدی است باستانی که مدفون در این گنبد سیدجلیل و پارسا و باتقوایی از احفادعلی بن جعفرع . یکی از جاذبه های گردشگری شهر تفرش، امامزاده ابوالعلی است. این امامزاده از نوادگان امام جعفر صادق(ع) است که در نیمه اول قرن پنجم هجری در تفرش رحلت کرده است. در کتاب سیمای میراث فرهنگی ساخت بنا به دوران ایلخانی(سال987هـ.ق) باز می گردد. 

 

موزه فرهنگ و هنر نصیر

در این موزه آثار فرهنگی، هنری و تاریخی تفرش وجود دارد.این مکان زادگاه ، آرامگاه و موزه استاد زین  العابدین نصیر می باشد ایشان بنیانگذار مدرسه نوین در تفرش،  و مولف کتاب های درسی سراسری ابتدایی در آن زمان و مدیر روزنامه رضوان بودند .

 

آرامگاه دکتر حسابی

پروفسور حسابی پدر علم فیزیک ایران که دارای 5 لیسانس در رشته­های ادبیات، ریاضیات، ستاره‌شناسی، زیست‌شناسی از دانشگاه آمریکایی بیروت، مهندسی راه و ساختمان از دانشگاه فرانسوی بیروت، لیسانس مهندسی برق از دانشکده برق پاریس و لیسانس مهندسی معدن از مدرسه عالی معدن پاریس بود و دکتری فیزیک خود را نیز از دانشگاه سوربن فرانسه در سال 1305 دریافت کرد. 

پس از بازدید از مناطق فوق جهت صرف نهار و اقامه نماز اعضای گروه عازم حمام قدیمی و تاریخی تفرش که امروزه با تغییر کاربری تبدیل به رستوران گشته، و نیز مسجد قدیمی و زیبای تفرش شدند.

 

مسجدجامع ششناو

از جمله مساجد قدیمی استان مرکزی است که در محله فَم شهر تفرش واقع شده‌است. بنای اولیه مسجد از آثار دوره سلجوقی است که در دوره‌های بعد قسمت‌هایی به آن اضافه شده‌است. علت انتخاب نام شش ناو برای مسجد وجود قناتی در زیر مسجد است که توسط شش عدد ناودر بیرون مسجد و پس از عبور از زیر درخت چناری بزرگ و قدیمی، تقسیم شده و به محله‌های اطراف جریان پیدا می‌کند قدمت قنات به قرن سوم هجری قمری بازمی‌گردد.

کاروان این سفر پس از دیدن آثار فوق در شهرپدران علمی ایران مسیر سفر خود را به سمت استان همدان ادامه داده در شهر همدان فرصتی مجدد برای دیدار از برخی بناهای تاریخی این شهر ،بخصوص برای کسانی که در اولین سفر به استان همدان شرکت نداشتند مکان های چون آرامگاه بابا طاهر و بو علی سینا، گنبد علویان . . . .. در روز 26/4/98 در ادامه بازدید ها به نهاوند حرکت نموده و از آثار تاریخی این منطقه دیدار بعمل آمد .

 

روستا دهفول

دهفول (ده فول)ویا در گویش محلی (دیپیل) :این روستا در بین راه اسفالته نهاوندبه کرمانشاه میگذرد ودر امتداد ان شهر برزول و گیان قرار دارد. در این روستا حمام قدیمی بسیار تاریخی است و یک حمام جدید نیز ساخته شده‌است. اثار قدیمی بسیاری را از دل خاک بیرون برده‌اند که نشانگر قدمت این روستای سبز وزیبا دارد.در کناره رودخانه که تقریبا مسیر پر پیچ وخمی و پستی و بلندی زیادی دارد حیات وحش زیبایی دارد .

 

 تپه گیان

تپه گیان نزدیک نهاوند و در جنوب غربی شهر گیان و ۲ کیلومتری سراب گیان است و به عنوان یکی از قدیمی‌ترین آثار تاریخی قابل بازدید و تحقیق می‌باشد. باستان شناسان قدمت این منطقه را ۳۷ قرن قبل از میلاد می‌دانند.

برای اولین بار هرتسفلد در تپه گیان یک نوع سفال منقوشی می‌بیند که بنا به اظهار وی نمونه‌هایی از آن سفال‌ها را در سال ۱۹۳۶ میلادی نزد عتیقه فروشان همدان دیده بود. و کاوش‌های وسیع تری را در این محل انجام گردید.

ساکنان گیان در آن زمان از اقوامی به نام کاسی‌ها بودند.که قبل از ورود آریایی‌ها در مناطق غربی ایران مثل لرستان کنونی و دشت گیان زندگی می‌کردند. بسیاری از آثار بدست آمده از حفاری‌های این تپه هم‌اکنون در موزه‌های بزرگ دنیا مانند لوور و ایران باستان نگهداری می‌شوند که از آن جمله می‌توان به جام زرین و ظروف سفالی منقوش اشاره کرد.

 

حمام قدیمی نهاوند : (حمام حاج آقا تراب)

 از بناهای عام المنفعه بجا مانده از اوایل دوران قاجار می باشد با وسعت تقریبی 670 متر شامل دو بخش مردانه و زنانه می باشد که هر کدام نیز فضاهای دیگری چون حمام های سرد و گرم ، هشتی ارتباطی ، خزانه و تون خانه را دارا می باشد این حمام به حمام دو قلو شهرت دارد این بنا از مهمترین آثار تاریخی استان همدان و شهرستان نهاوند محسوب می گردد وبه عنوان موزه مردم شناسی به معرفی آداب و رسوم گذشتگان می پردازد.

 

 بازار سنگ میل

بازار سنتی نهاوند دارای جایگاهی ویژه در اقتصاد شهرستان است و از گذشته تا به حال در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و ارتباطی نقش داشته است.  سبک معماری این بازار متاثر از شرایط جغرافیایی منطقه است و با ویژگی‌های بازارهای ایرانی کاملا هماهنگی دارد.  بازار نهاوند یک اثر تاریخی و فرهنگی است که در طول زمان شکل گرفته و هویت یافته و خود امروز هویت بخش شهر شده است و همین امر باعث شده که این محور تاریخی و تجاری امروزه دارای ارزش میراثی و نقش گردشگری باشد.

در روز 27/4/98 کاروان سفر انجمن عازم دیدار آثار واماکن تاریخی شهر تویسرکان در استان همدان شدند .

 

 خانه مسعودیه

در حدود150 سال پیش گروهی از نوادگان عباس میرزا ، نایب السلطنه ناکام فتحعلیشاه قاجار در محله ای به نام قلعه در شهر تویسرکان زندگی می کردند . بانی این قلعه شیخعلی میرزا معروف به شیخ الملوک فرزند فتحعلیشاه بوده است. یکی از خانه های باقی مانده از محله شاهزادگان تویسرکان خانه مسعودی است . تاریخ احداث این بنا بر روی کتیبه موجود در اتاق شاه نشین 1292ه ق ذکر شده است . مهمترین بخش خانه مسعودی اتاق شاه نشین است . تمامی دیوار ها و سقف این اتاق پوشیده از گجبری و نقاشی و آیینه کاری است و یکی از معماری های نادر ایرانی بحساب می آید .

یکی از خانه های تاریخی دوره قاجار در شهرستان تویسرکان است که در مرکز شهر تویسرکان واقع شده است. این خانه در حال حاضر به عنوان موزه تاریخ و فرهنگ تویسرکان مورد استفاده قرار گرفته. این اثر در تاریخ 27/10/1377  در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

خانه اقتداری

 خانه اقتداری مربوط به دوره قاجار است و به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه اقتداری با چهار حیاط مرکزی به جای مانده از دوران قاجاریه، که این روزها با عنوان خانه صنایع دستی هم شناخته می شود، میزبانی رویایی و خاطره انگیز برای مسافران و گردشگران نوروزی شده است.

 

بازار قدیمی شهر تویسرکان

بازار سر پوشیده تویسرکان که در مرکز این شهر قرار دارد، اثری تاریخی و به جای مانده از دوران صفویه است و گفته می شود در ۳۷۰ سال پیش بنا شده است. در این بازار  یک راسته اصلی و چهار راسته فرعی قرار دارد که با اندک توجهی می توان در انتهای هر کدام از این راسته ها یک بنای تاریخی همچون مدرسه شیخ علیخان زنگنه، مسجد باغوار، مسجد جامع و حمام خان را دید. 

 

آرامگاه شیخ رضی

 میر رضی آرتیما از عرفا و سرایندگان معروف عصر شاه عباس صفویه بوده است . رضی‌الدین آرتیمانی شاعر معروف عصر صفوی است؛ که برای مدتی از میرزایان شاه عباس صفوی نیز بود و به همین دلیل او را «میر» یا «میرزا» رضی الدین می‌نامند.  وی در قریه آرتیما از توابع تویسرکان چشم به جهان گشوده است . نام او محمد و متخلص اش رضی است میر رضی در سال 1037 هق چشم از جهان فرو بسته و در محل خانقاهش به خاک سپرده شده است ساختمان آرامگاه وی اثری است از دوران معاصر مهمترین آثار وی ساقی نامه و سوگند نامه می باشد.

 

آرامگاه حیقوق

حیقوق نبی از انبیاء دوازده گانه بنی اسرائیل و از نسل حضرت موسی (ع) است. وی نامش در کتاب تورات عهد عتیق ذکر شده و دارای شان و مقام مذهبی خاصی نزد پیروان دین یهود می باشد و برای مسلمانان نیز بسیار قابل احترام است . این پیامبردر حدود 700 سال  ق م مسیح و در زمان دانیال نبی
می زیسته است . ساختمان کنونی آرامگاه وی اثری از دوره سلجوقیان ( قرن 7 ه.ق ) است.

 

روستای تاریخی ورکانه

محور ارتباط اصلی روستا از شهر همدان دارای مناظر و چشم ‌اندازهای زیبایی است که می‌تواند به عنوان محوری توریستی مطرح شود. این روستای زیبا دارای جاذبه های گردشگری بسیاری است . روستای ورکانه در دامنه جنوبی زاگرس مرکزی قرار گرفته و عموما به دلیل کوهستانی بودن و برخورداری از طبیعت زیبا از مناطق بسیار بکر به شمار می‌رود.

ورکانه روستایی در نزدیکی شهر همدان است. روستای ورکانه همدان به عنوان نگین گردشگری روستایی این استان شهرت یافته است.

علت نامگذاری روستای ورکانه در گویش کردی «ور» به معنی کنار و «کانه» به معنی چشمه است. ورکانه نیز به معنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه می‏باشد. روستای ورکانه همدان یکی از 6 روستای گردشگری همدان است که نام آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و به عنوان منطقه ویژه گردشگری کشور مطرح شد.

جاذبه های روستای ورکانه عبارتند از:

 ساختمان مسجد روستا در بافت قدیمی، آرامگاه امامزاده غیب، مرکز پرورش اسب روستا و خانه پروفسور توفیق موسیوند

یکی از  خانه های قدیمی در این روستا زادگاه پروفسور توفیق موسیوند، مخترع نخستین قلب مصنوعی در جهان می باشد. او در سال ۱۳۱۵ در این روستا متولد شد و تا سن ۱۴ سالگی برای کمک به خانواده‌ به چوپانی مشغول بود. تلاش و پشتکار وی و پیمودن مسیر ورکانه به همدان برای تحصیل باعث شد تا به عنوان دانشمند برتر جهان شناخته شود و  اختراعات بسیاری را از جمله  قلب مصنوعی کنترل از راه دور، تعیین DNA  انسان با اثر انگشت و بدون نیاز به خون‌گیری و ۱۴ اختراع پزشکی دیگر را به ثبت برساند. عالی‌ترین مقام علمی وی بنیانگذار درمان پزشکی از راه دور، رئیس بخش قلب و عروق انستیتو تحقیقات قلب دانشگاه اوتاوا از جمله عناوین علمی وی در دنیا می باشد.

درتاریخ 28/4/98 کاروان انجمن تاریخ با بهرمندی علمی تاریخی و سیاحتی این سفر به مبدا حرکت خود بازگشتند مسئولین انجمن در مسیر بازگشت با طرح سوالاتی از مناطق دیده شده و برگزاری مسابقه بین همراهان در این سفر بهرمندی علمی این سفر را دو چندان خوشایند تر نمودند .