می خواهیم در باره رابطه بین تاریخ و جامعه شناسی مطالبی بیان کنیم . در دستیابی به ابعاد گوناگون پدیده های انسانی ،تاریخ کدام جزء جامعه شناسی کدام جزءدیگر را می پوشاند و همکاری آنها در کجا فرار می گیرد .باید بدانیم که فقط با شناخت تاریخی است که می توان به ابعاد پدیده های اجتماعی پیوسته به گذشته اند دست یافت ،بسیاری از مسائل و واقعیت های امروزی از گذ شته تاثیر گرفته اند ،یعنی گذشته در زمان حال موجود است .حوداث کنونی حیات اجتماعی ناشی از حالت فعلی اجنماع نیست بلکه پیشامدهای گذشته و سوابق تاریخی است که سرچشمه حوداث کنونی را می سازد ،در این راستا مورخ ابزاری را فراهم می کند که جامعه شناس به کار می برد . روش مقایسه ای و جامعه شناسی تاریخی همیشه نیازمند داده هایی هستند که فقط مورخ می تواند فراهم آورد . تاریخ در روشن نمودن سوابق زندگی اجتماعی و تاثیر آن در وضع کنونی باید مورد توجه جامعه شناس باشد ،زیرارافرادرا نمی توانیم جدا از گذشته مورد مطالعه قرار دهیم ،بسیاری از نهاد های اجتماعی سوابق طولانی دارند وآشنایی به وضع کنونی آنها بدون در نظر گرفتن سوابق آن امری نادرست است . بنابراین سابقه تاریخی از غیر مادی ترین جنبه های زندگی مانند معتقدات ،آداب ورسوم ،روش های مختلف گرفته تا پدیده های کاملا مادی حیات اجتماعی مثل شکل سکونت و امور مربوط به شکل شناسی اجتماغعی دخالت دارد.
جامعه شناس می تواند در قلمرو تاریخ مدارک فراوانی برای شناسایی صحیح و دقیق حیات اجتماعی به دست آورد .نزدیک ترین زمینه های همکاری بین علم تاریخ و جامعه شناسی ،درجامعه شناسی تاریخی یافته می شود .جامعه شناسی تاریخی از علم تاریخ استفاده می کند و جامعه شناس از اموری که تاریخ در اختیار او قرار می دهدبدون دخالت در اصل امور ،استفاده کرده وبه وسیله همین اطلاعات مسائل اجتماعی راتشریح و تفسیر می نماید به طور خلاصه می توان گفت تاریخ وجامعه شناسی نزدیک ترین دانش ها در قلمرو علوم انسانی ،اجتماعی به شمار می آید.
جامعه شناسی در گذشته نگری اجتناب ناپذیر خود به شدت به تاریخ نیازمند است. ودانش تاریخ نیز نیازمند جامعه شناسی است. زیرابا دستاورد های آن حرکت پدیده های تاریخی مورد مطالغه خود را می بیند و هر مدل ویا الگویی از ساخت اجتماعی تا یک الگوی دگرگونی تاریخی اجتماعی را در برمی گیرد و جامعه شناس می تواند در قلمرو تاریخ مدارک فراوانی برای شناسایی دقیق و صحیح حیات اجتماعی به دست آورد . جامعه شناس نیز با تدوین تفسیر ونتیجه گیری از پیوستگی پدیده های تاریخی و نشان دادن وابستگی این پدیده ها در واقع به علم تاریخ نیز خدمت مهمی ارایه می نماید.
